Των ημερών...

Λαμπριάτικα Ονόματα

Η κινητή εορτή τής Αναστάσεως τού Χριστού είναι η σημαντικότερη τής ελληνορθόδοξης εκκλησίας. Γι’ αυτόν τον λόγο αποκαλείται και «Λαμπρή». Στις μέρες μας, η ίδια εορτή είναι περισσότερο γνωστή ως «Πάσχα». Η επικράτηση αυτής τής εξελληνισμένης εβραϊκής ονομασίας, η οποία, κατά βάθος, δεν έχει απολύτως καμμία σχέση με το νόημα και το μήνυμα τής ελληνορθόδοξης εορτής, είναι πιθανό να οφείλεται και στην ηχητική-φωνητική ομοιότητά της με το ελληνικό ρήμα «πάσχω», που παραπέμπει στα πάθη τού Χριστού, τα οποία η χριστιανοσύνη τιμά κατά την Μεγάλη Εβδομάδα.

Από το «Σάββατο τού Λαζάρου» έως και την «Κυριακή τού Θωμά», το ελληνορθόδοξο εορτολόγιο γίνεται αφορμή γιά να ασχοληθούμε με την ετυμολογία των κυριότερων λαμπριάτικων ονομάτων, τα οποία παρατίθενται, στην συνέχεια, με αλφαβητική σειρά.

Αναστάσιος: από την σύνθεση τής πρόθεσης «ανά» (επάνω, προς τα επάνω) και τού ρήματος «ίστημι» (στήνω, σηκώνω, τοποθετώ) δημιουργείται το ρήμα «ανίστημι», το οποίο σημαίνει «στήνω όρθιο, σηκώνω προς τα επάνω, εγείρω, ανασταίνω». Από το ρήμα «ανίστημι» προέρχεται το ουσιαστικό «ανάστασις» (ανάσταση), και από αυτό το κύριο όνομα «Αναστάσιος», που σημαίνει «αυτός που ανήκει στην ανάσταση ή σχετίζεται με την ανάσταση ή προέρχεται από την ανάσταση». Ο θηλυκός τύπος απαντά ως «Αναστασία».

Ανέστης: από την φράση «Χριστός Ανέστη» (ο Χριστός αναστήθηκε), η οποία αποτελεί ελληνορθόδοξο παραδοσιακό χαιρετισμό που επί σαράντα ημέρες, μετά την Λαμπρή, απευθύνουν σε κάθε συνάνθρωπο οι πιστοί, προέρχεται το ελληνικό αρσενικό όνομα «Ανέστης». Ο τύπος «ανέστη» (τρίτο ενικό πρόσωπο αορίστου β΄) ανήκει στο ρήμα «ανίστημι» (βλ. παραπάνω).

Βάιος: ελληνικό αρσενικό όνομα, που προέρχεται από το υποκοριστικό «βαΐον» (κλαδάκι φοίνικα) τού ουσιαστικού «βάις» (κλαδί φοίνικα). Στον θηλυκό τύπο το συναντούμε ως «Βαΐα». Σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές, το ελληνικό ουσιαστικό «βάις» προέρχεται από το κοπτικό «μπάι», ενώ κατ’ άλλους συμβαίνει το αντίστροφο.

Θωμάς: εξελληνισμένο αρσενικό όνομα, που προέρχεται από το αραμαϊκό «Ταόμα», το οποίο σημαίνει «δίδυμος». Στον θηλυκό τύπο το συναντούμε ως «Θωμαή».

Λάζαρος: εξελληνισμένο αρσενικό όνομα, που προέρχεται από το εβραϊκό «Ελεάζαρ», το οποίο σημαίνει «ο Θεός τον έχει βοηθήσει».

Λάμπρος: ελληνικό αρσενικό όνομα, που προέρχεται από το επίθετο «λαμπρός» (φωτεινός, ακτινοβόλος), με αναβιβασμό τού τόνου, και έχει την ίδια με αυτό έννοια.

Λαμπρινή: ελληνικό θηλυκό όνομα, που προέρχεται από το ουσιαστικοποιημένο επίθετο «Λαμπρή» (το Ελληνορθόδοξο Πάσχα), και σημαίνει «αυτή που ανήκει στην Λαμπρή ή σχετίζεται με την Λαμπρή ή προέρχεται από την Λαμπρή».

Πασχάλης: εξελληνισμένο αρσενικό όνομα, που προέρχεται από την εβραϊκή λέξη «πασάχ» (διάβαση, πέρασμα), και σημαίνει «πασχαλινός, πασχαλιάτικος». Στον θηλυκό τύπο το συναντούμε είτε ως «Πασχαλία» είτε ως «Πασχαλίνα».

 

(Το άρθρο είναι του καθηγητή Ξένων Γλωσσών και συγγραφέα Αθανασίου Τσακνάκη, από το εβδομαδιαίο περιοδικό πολιτισμού "24 γράμματα")

Η καστροπολιτεία του Μυστρά

γράφει ο Χάρης Βενιανάκης

Μυστράς, το ερημωμένο κάστρο που φυλά τη βυζαντινή παράδοση στην Ελλάδα.
Όταν κανείς επισκέπτεται το Μυστρά μένει έκπληκτος από την ιστορία που κουβαλά αυτός ο λόφος, την υπέροχη θέση του αλλά και τα κτίσματα που μαρτυρούν την αίγλη και τις χρυσές εποχές που έζησε η καστροπολιτεία.

Κτισμένος πάνω σ’ έναν απότομο λόφο, αποκομμένο από τον Ταΰγετο, ο Μυστράς αποτέλεσε ένα δυσπρόσιτο και πολύ ασφαλές καταφύγιο για τους κατοίκους του. Το κάστρο κτίστηκε από τον Γουλιέλμο Β' Βιλλαρδουίνο το 1249, αφού πρώτα ο Μοριάς είχε πέσει στα χέρια των Φράγκων. Ο άρχοντας επέλεξε το λόφο λόγω της θέσης (βλέπει στο λακωνικό κάμπο) και της μορφολογίας του, και όπως λέει το χρονικό του Μορέως: "Βουνίν εύρε παράξενο, απόκομμα εις όρος, κάστρον εποίκεν αφηρόν, Μυθράν ονομασέν το."

Το κάστρο είναι γεμάτο από κτίρια που άφησαν πίσω τους μεγάλες οικογένειες αρχόντων,  όπως οι Κατακουζηνοί και οι Παλαιολόγοι. Το επιβλητικό παλάτι στο κέντρο του λόφου είναι το μεγαλύτερο κτίσμα και αποτελεί πολύ σημαντική πηγή πληροφοριών για την γοτθική και τη βυζαντινή αρχιτεκτονική. Κτίστηκε αρχικά από τους Κατακουζηνούς και ύστερα οι Παλαιολόγοι πρόσθεσαν τη μεγάλη αίθουσα του θρόνου και τα γραφεία.

Επίσης δεν μπορώ να μην αναφερθώ στις εκκλησίες που είναι εξάλλου το κύριο χαρακτηριστικό όχι μόνο του Μυστρά αλλά και της βυζαντινής κουλτούρας. Η Μητρόπολη του Αγίου Δημητρίου είναι μια τρίκλιτη που συνδυάζει τον σταυροειδή ρυθμό με πέντε τρούλους και στην οποία σύμφωνα με την παράδοση στέφθηκε ο τελευταίος αυτοκράτορας του βυζαντίου Κωνσταντίνος ΙΑ Παλαιολόγος. Εξίσου γνωστή είναι και  η Μονή της Παντάνασσας που λειτουργεί μέχρι σήμερα. Λέγεται πως εκεί έχει ταφεί η αυτοκράτειρα Θεοδώρα, σύζυγος του Κωνσταντίνου ΙΑ Παλαιολόγου.

Ο Μυστράς είναι σήμερα ένας λόφος βόρεια της Σπάρτης γεμάτος από στοιχεία που μαρτυρούν το παρελθόν της περιοχής, τους ανθρώπους που πέρασαν και τη συμβολή τους στη δημιουργία μιας καστροπολιτείας που αγγίζει το επίπεδο του μύθου.

 Άρα δίκαια μπορούμε να μιλάμε για το Μυστρά ως "το κύκνειο άσμα" της βυζαντινής αυτοκρατορίας.

Μουσείο Υδροκίνησης

γράφει η Δήμητρα Κομιανού 

  To υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης στη Δημητσάνα είναι ένα θεματικό μουσείο που προβάλλει τη σημασία της υδροκίνησης στην παραδοσιακή κοινωνία, παρουσιάζοντας τις βασικές προβιομηχανικές τεχνικές που χρησιμοποιούν το νερό ως κύρια πηγή ενέργειας για την παραγωγή διαφόρων προϊόντων.

Το Μουσείο Υδροκίνησης άνοιξε στο κοινό το καλοκαίρι του 1997. Στη Δημητσάνα των 8000 κατοίκων είχαν απομείνει μόλις 400 άτομα ενώ το φαράγγι βρισκόταν σε πλήρη εγκατάλειψη όταν, το 1986, το Πολιτιστικό Τεχνολογικό Ίδρυμα της ΕΤΒΑ (το σημερινό Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς) ξεκίνησε ένα εκτεταμένο πρόγραμμα εθνολογικής έρευνας και αρχιτεκτονικής αποτύπωσης, που ολοκληρώθηκε με τη δημιουργία του Υπαίθριου Μουσείου Υδροκίνησης.

Στα κτίρια που το αποτελούν περιλαμβάνονται παλιά παραδοσιακά εργαστήρια, όπως μία νεροτριβή, όπου έπλεναν τα υφαντά (υφάσματα και χαλιά).

Υπάρχει επίσης ένας αλευρόμυλος  με οριζόντια φτερωτή, μαζί με την κατοικία του μυλωνά, για το άλεσμα των σπόρων.

Το βυρσοδεψείο, με την κατοικία του βυρσοδέψη, όπου εκεί φαίνονται όλα τα στάδια επεξεργασίας των δερμάτων.Έξω συναντάμε και ένα ρακοκάζανο για την παραγωγή τσίπουρου που γινόταν κάθε χρόνο μετά το τέλος του τρύγου.

Υπάρχει και ένας μπαρουτόμυλος, όπου γινόταν η παραγωγή μπαρούτης. Το μουσείο αναπαριστά τον τύπο του μπαρουτόμυλου με κοπάνια, που χρησιμοποιήθηκε στη Δημητσάνα κατά την ελληνική επανάσταση και έως τις αρχές του 20ού αιώνα, ο οποίος στην Ευρώπη είχε εξαφανιστεί από τον 18ο αιώνα.

Το μουσείο έχει ιδιαίτερα υψηλή επισκεψιμότητα, κυρίως από σχολικές ομάδες, και έχει τιμηθεί με το βραβείο Europa Nostra, ενώ το 2003 συμπεριλήφθηκε σε φυλλάδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τα 27 πιο επιτυχημένα έργα στην Ελλάδα που συγχρηματοδοτήθηκαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Οδοιπορικό στην Πελοπόννησο

γράφει ο Βαγγέλης Κεφάλας 

 Την Πέμπτη 29 Μαρτίου ξεκινήσαμε από το σχολείο την τριήμερη εκδρομή μας, με κέντρο την Καλαμάτα. Τα παιδιά ήταν ενθουσιασμένα και περίμεναν αυτή τη μέρα από την αρχή του χρόνου. Τα πάντα ήταν έτοιμα, η αστυνομία έκανε τον έλεγχο των απαραίτητων εγγράφων και τα πούλμαν ξεκίνησαν με προορισμό την πανέμορφη Καλαμάτα. 

Η πρώτη στάση που πραγματοποιήθηκε ήταν στο Σείριο. Εκεί είχαμε την ευκαιρία να ξεπιαστούμε και να φάμε κάτι. Μετά από αυτή τη στάση η επόμενη θα γινόταν στη Δημητσάνα.

 Στη Δημητσάνα επισκεφθήκαμε το υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης. Στο μουσείο υπάρχουν ένας νερόμυλος καθώς και μία νεροτριβή, ένα παραδοσιακό ρακοκάζανο, ο μπαρουτόμυλος και πολλά ρυάκια από τα οποία τρέχει άφθονο νερό. Το τοπίο στη Δημητσάνα ήταν καταπληκτικό και η φιλοξενία των υπαλλήλων του μουσείου σε έκανε να αισθάνεσαι πολύ άνετα. 

Μετά τη Δημητσάνα σειρά είχε ένα κοντινό χωριό, η Στεμνίτσα. Ο βασικός σκοπός της επίσκεψής μας στη Στεμνίτσα ήταν να γευματίσουμε ,όμως βρεθήκαμε προ εκπλήξεως αφού το μόνο «εστιατόριο» που ήταν ανοιχτό εκεί ήταν το καφενείο του χωριού. Έτσι αρκεστήκαμε μόνο σε μία περιπλάνηση στο γραφικότατο αυτό χωριό. Αφήνοντας, λοιπόν, πίσω μας τα πανέμορφα αυτά χωριά κατευθυνθήκαμε προς τη Μεγαλόπολη. 

Στη Μεγαλόπολη τσιμπήσαμε κάτι και πολύ γρήγορα πήραμε το δρόμο που οδηγούσε στην Καλαμάτα. Φτάνοντας στην πόλη της Καλαμάτας ήμασταν όλοι αρκετά κουρασμένοι από το πολύωρο ταξίδι. Ένα θέαμα όμως ήταν αρκετό για να μας ξυπνήσει και αυτό δεν ήταν άλλο φυσικά από την όψη του ξενοδοχείου μας. 

Αφού κατεβήκαμε από τα πούλμαν, συγκεντρωθήκαμε με τα πράγματα του ο καθένας μπροστά από την “reception” του ξενοδοχείου για να ακούσουμε κάποιους βασικούς κανόνες για τη σωστή, αλλά και ευχάριστη διαμονή στο ξενοδοχείο “Pharae Palace”. Ύστερα περιμέναμε "ευλαβικά" όλοι για να ακούσουμε τα ονόματά μας και να πάρουμε την κάρτα του δωματίου μας. Μετά την τακτοποίησή μας στα δωμάτια ακολούθησε από τους περισσότερους εξονυχιστική έρευνα του ξενοδοχείου για να μάθουμε όλα τα κατατόπια. Κάποιοι άλλοι προτίμησαν να μείνουν στα δωμάτιά τους και να χαλαρώσουν ακούγοντας μουσική ή βλέποντας τηλεόραση. Όλα αυτά όμως μέχρι τις 8:00μμ που ήταν η ώρα του φαγητού. Αφού γευματίσαμε ανεβήκαμε στην αίθουσα συνεδριάσεων, όπου και είχαμε ένα μικρό πάρτι. Χορέψαμε, διασκεδάσαμε, μέχρι που ήρθε η ώρα να το διαλύσουμε και να πάμε για «ύπνο».

Την επόμενη μέρα, αφού ξυπνήσαμε -όσοι κοιμήθηκαν δηλαδή- πήραμε μια δόση καλού πρωινού και ξεκινήσαμε για τον πρώτο προορισμό της ημέρας, το κάστρο της Μεθώνης. Φτάνοντας στο κάστρο κάναμε μια βόλτα, η οποία κράτησε μία με μιάμιση ώρα. Αφήνοντας το πίσω μας  κατευθυνθήκαμε προς την ηλιόλουστη Πύλο. Αυτό που αντικρίσαμε στην Πύλο ήταν πέρα από κάθε φαντασία. Το τοπίο ήταν ειδυλλιακό. Η θάλασσα ήταν μαγευτική και καταγάλανη και τα λουλούδια ανθισμένα. Στην Πύλο επισκεφθήκαμε το εργαστήρι Νέστωρ, στο οποίο ένας ειδικός μας μίλησε για ένα πείραμα το οποίο γίνεται στη χώρα μας και συγκεκριμένα σε μια υποθαλάσσια περιοχή ανοιχτά της Πύλου. Εκεί όπως μάθαμε έχει βυθιστεί ένα τεράστιο τηλεσκόπιο που σαν σκοπό του έχει την ανίχνευση μικρών σωματιδίων τα οποία ονομάζονται Νετρίνια. 

Αφήνοντας το εργαστήρι, πήγαμε και φάγαμε σε μια παραθαλάσσια ταβέρνα της Πύλου. Έτσι λοιπόν, κατά τις 4:30μμ φύγαμε με κατεύθυνση φυσικά την Καλαμάτα και το υπέροχο ξενοδοχείο μας. Το δεύτερο απόγευμα κύλησε ομαλά, ήρεμα και παρόμοια με το πρώτο. Σε αντίθεση τώρα με την πρώτη βραδιά η δεύτερη κύλησε διαφορετικά. Αφού φάγαμε, ντυθήκαμε με τα καλά μας όλοι και πήγαμε με τους καθηγητές μας να διασκεδάσουμε σε ένα παραθαλάσσιο “club”. Εκεί χορέψαμε, διασκεδάσαμε και περάσαμε γενικά μία αξέχαστη βραδιά. Γυρνώντας στο ξενοδοχείο ήμασταν οι περισσότεροι αρκετά κουρασμένοι και ο ύπνος ήταν μια καλή λύση. Την επόμενη μέρα το πρωί με βαριά καρδιά, αφού ξέραμε πως θα είναι το τελευταίο μας πρωί στην Καλαμάτα, ξυπνήσαμε όλοι, φτιάξαμε τις βαλίτσες μας, φάγαμε πρωινό, ύστερα παραδώσαμε τις κάρτες των δωματίων μας στη “reception”, φορτώσαμε τα πράγματά μας στα πούλμαν και ξεκινήσαμε για το δρόμο της επιστροφής. Ένα δρόμο ο οποίος διέσχιζε το όρος Ταΰγετο και είχε ως πρώτη στάση τον ιστορικό Μυστρά. 

Στο Μυστρά είχαμε μια δίωρη ξενάγηση και επισκεφθήκαμε όλο τον αρχαιολογικό χώρο, ο οποίος αποτέλεσε σταθμό της Βυζαντινής ιστορίας. Δεν καταφέραμε όμως να επισκεφθούμε το κάστρο λόγω έλλειψης χρόνου. Μετά το Μυστρά πήγαμε για φαγητό σε μια ταβέρνα σε ένα χωριό πιο χαμηλά. Τώρα το μόνο που έμενε για να ολοκληρωθεί η εκδρομή ήταν η Σπάρτη και το Μουσείο Ελιάς. Το Μουσείο Ελιάς λοιπόν σήμανε το τέλος αυτής της αξέχαστης εκδρομής.

 Μετά από μια ακόμη στάση στη φιλόξενη Σπάρτη το ταξίδι του γυρισμού είχε αρχίσει. Μέσα στο πούλμαν οι χοροί και τα τραγούδια έδιναν και έπαιρναν με μπροστάρισσα στο χορό ποια άλλη από τη συνοδό μας. Ύστερα από ακόμα μια στάση στον Ισθμό, για να ξεπιαστούμε, φτάσαμε πάλι εκεί από όπου ξεκίνησαν όλα....στο σχολείο μας. Οι γονείς μας ήταν όλοι εκεί και μας περίμεναν να μας υποδεχτούν "μετά βαΐων και κλάδων". Έτσι το όνειρο αυτό τελείωσε και από τη Δευτέρα όλοι πάλι πίσω στα θρανία και τις έδρες φυσικά…

Πάμε Αθήνα;

Το λεκανοπέδιο της Αττικής κατακλύστηκε σήμερα από εκατοντάδες μαθητές, μουσικών και καλλιτεχνικών σχολείων, ως επί το πλείστον, οι οποίοι ανέπτυξαν σε διάφορα σημεία της πόλης πολλές και διαφορετικές δράσεις.

Τις εκδηλώσεις προώθησε το Υπουργείο Παιδείας ούτως ώστε η Ελλάδα να γίνει πόλος έλξης του μαθητικού τουρισμού για μαθητές τόσο της χώρας μας όσο και του εξωτερικού. 

Aυτά όλα, βέβαια, με το σκεπτικό ότι με τις εκδρομές τα παιδιά έχουν την ευκαιρία και το προνόμιο να γνωρίσουν το μοναδικό φυσικό πλούτο της χώρας μας, την πολιτιστική μας κληρονομιά αλλά και να αναπτύξουν την κοινωνικότητα τους.

Οι δράσεις αυτές είχαν ως σημείο συνάντησης, αφετηρίας και τερματισμού, το χώρο «Τεχνόπολις» στο Γκάζι.

Οι εκδηλώσεις άρχισαν από τη στάση "Ακρόπολη" του μετρό, όπου και είχαν συγκεντρωθεί όλοι οι μαθητές, οι καθηγητές τους, οι γονείς τους και φυσικά τουρίστες, φωτογράφοι και κάμεραμεν. Τα παιδιά, φορώντας, άλλα λευκά, άλλα πορτοκαλί και άλλα κίτρινα μπλουζάκια, με το σύνθημα "Παιδιά, πάμε Αθήνα", γεμάτα ζωντάνια και όρεξη είχαν γεμίσει το χώρο της Διονυσίου Αρεοπαγίτου, μπροστά από την είσοδο για το Βράχο της Ακρόπολης. 

Κάτω από τη βαριά σκιά του Παρθενώνα, 40 μαθητές  έπαιξαν  το τελετουργικό δρώμενο "Ο Διθύραμβος ταξιδεύει στο χρόνο"  εμπνευσμένο από το Διθύραμβο που γεννήθηκε στην Αττική. Το δρώμενο ήταν ένας ύμνος προς το Διόνυσο. Στη συνέχεια χόρεψαν τον παραδοσιακό χορό «Αγέρανο» της Πάρου με συμβολισμούς και αναφορές στο Αρχαίο Δράμα, καθώς και άλλους ελληνικούς παραδοσιακούς χορούς από την Ήπειρο, τη Δράμα κα. Ήταν στ' αλήθεια πολύ όμορφο κι ελπιδοφόρο να βλέπεις τα νέα παιδιά να χορεύουν παραδοσιακούς χορούς και ν' αντηχούν στον Ιερό Βράχο ρυθμοί ελληνικοί.

Επόμενος σταθμός το Σύνταγμα. Εδώ μια άλλη μεγάλη ομάδα -  50 παιδιών αυτή τη φορά - παρουσίασαν τη χορόδραση "Όλοι ένα Όλα", με τη συνοδεία ζωντανής μουσικής. Οι χορευτικές κινήσεις ανά διαστήματα έμεναν ακίνητες και στη συνέχεια αποτυπώνονταν ως περιγράμματα πάνω σε μουσαμά μεγάλης διάστασης και σε χρωματικές επιφάνειες. Το Σύνταγμα ξαφνικά γέμισε και από ένα μεγάλο αριθμό από ποδηλάτες. Ήταν ένα μέρος από τους 200 μαθητές, που πήραν μέρος στην ποδηλατοδρομία - μία από τις δράσεις κι αυτή - που ξεκίνησε από το Γκάζι κι ακολούθησε συγκεκριμένη διαδρομή για να φτάσει στην Αρεοπαγίτου και στο Σύνταγμα.
Εκτός από αυτά, πέντε ομάδες μαθητών έκαναν περιηγήσεις στην Αθήνα,  για την ανακάλυψη και προβολή περιοχών, μνημείων, φορέων, ποικίλων δράσεων που γίνονται στην πόλη – συναντήσεις-συζητήσεις με πολίτες, νέους, φορείς κλπ. 

 Το απόγευμα όλοι μαζί συναντήθηκαν στο Γκάζι, όπου οι μαθητές κατασκεύασαν «Ένα Δέντρο για την Αθήνα». Μια γλυπτική εγκατάσταση ύψους 2,5 μ. από ανακυκλώσιμα υλικά. Τα κλαδιά καταλήγουν σε ανθρώπινα χέρια που αναζητούν επικοινωνία, ικετεύουν, προσδοκούν.
 Επίσης δημιουργήθηκαν γκράφιτι για την Αθήνα (σε υφάσματα),  σλόγκαν, παρουσιάστηκαν τρία τραγούδια, δημιουργία των τριών μουσικών σχολείων, καθώς και συναυλία του Μουσικού Αλίμου στην Τεχνόπολη.

Παρόμοιες δράσεις έγιναν και στο χώρο της Ελευσίνας, του Μαραθώνα και του Εθνικού Πάρκου Σχινιά.