Η καστροπολιτεία του Μυστρά

γράφει ο Χάρης Βενιανάκης

Μυστράς, το ερημωμένο κάστρο που φυλά τη βυζαντινή παράδοση στην Ελλάδα.
Όταν κανείς επισκέπτεται το Μυστρά μένει έκπληκτος από την ιστορία που κουβαλά αυτός ο λόφος, την υπέροχη θέση του αλλά και τα κτίσματα που μαρτυρούν την αίγλη και τις χρυσές εποχές που έζησε η καστροπολιτεία.

Κτισμένος πάνω σ’ έναν απότομο λόφο, αποκομμένο από τον Ταΰγετο, ο Μυστράς αποτέλεσε ένα δυσπρόσιτο και πολύ ασφαλές καταφύγιο για τους κατοίκους του. Το κάστρο κτίστηκε από τον Γουλιέλμο Β' Βιλλαρδουίνο το 1249, αφού πρώτα ο Μοριάς είχε πέσει στα χέρια των Φράγκων. Ο άρχοντας επέλεξε το λόφο λόγω της θέσης (βλέπει στο λακωνικό κάμπο) και της μορφολογίας του, και όπως λέει το χρονικό του Μορέως: "Βουνίν εύρε παράξενο, απόκομμα εις όρος, κάστρον εποίκεν αφηρόν, Μυθράν ονομασέν το."

Το κάστρο είναι γεμάτο από κτίρια που άφησαν πίσω τους μεγάλες οικογένειες αρχόντων,  όπως οι Κατακουζηνοί και οι Παλαιολόγοι. Το επιβλητικό παλάτι στο κέντρο του λόφου είναι το μεγαλύτερο κτίσμα και αποτελεί πολύ σημαντική πηγή πληροφοριών για την γοτθική και τη βυζαντινή αρχιτεκτονική. Κτίστηκε αρχικά από τους Κατακουζηνούς και ύστερα οι Παλαιολόγοι πρόσθεσαν τη μεγάλη αίθουσα του θρόνου και τα γραφεία.

Επίσης δεν μπορώ να μην αναφερθώ στις εκκλησίες που είναι εξάλλου το κύριο χαρακτηριστικό όχι μόνο του Μυστρά αλλά και της βυζαντινής κουλτούρας. Η Μητρόπολη του Αγίου Δημητρίου είναι μια τρίκλιτη που συνδυάζει τον σταυροειδή ρυθμό με πέντε τρούλους και στην οποία σύμφωνα με την παράδοση στέφθηκε ο τελευταίος αυτοκράτορας του βυζαντίου Κωνσταντίνος ΙΑ Παλαιολόγος. Εξίσου γνωστή είναι και  η Μονή της Παντάνασσας που λειτουργεί μέχρι σήμερα. Λέγεται πως εκεί έχει ταφεί η αυτοκράτειρα Θεοδώρα, σύζυγος του Κωνσταντίνου ΙΑ Παλαιολόγου.

Ο Μυστράς είναι σήμερα ένας λόφος βόρεια της Σπάρτης γεμάτος από στοιχεία που μαρτυρούν το παρελθόν της περιοχής, τους ανθρώπους που πέρασαν και τη συμβολή τους στη δημιουργία μιας καστροπολιτείας που αγγίζει το επίπεδο του μύθου.

 Άρα δίκαια μπορούμε να μιλάμε για το Μυστρά ως "το κύκνειο άσμα" της βυζαντινής αυτοκρατορίας.