Η ταύτιση του εορτασμού της μνήμης του Αγίου Βαλεντίνου με την Ημέρα
των Ερωτευμένων ξεκίνησε από την Αγγλία του ύστερου Μεσαίωνα, έχοντας
παγανιστικές και χριστιανικές αναφορές.
Στα χρόνια της Ρωμαϊκής
Αυτοκρατορίας, από τις 13 έως τις 15 Φεβρουαρίου γιόρταζαν τα
Λουπερκάλια προς τιμή του θεού Φαύνου (του Πάνα των Ελλήνων). Οι Ρωμαίοι
θυσίαζαν κατσίκια και σκυλιά, ενώ νεαρά αγόρια χτυπούσαν με λωρίδες από
δέρμα κατσίκας τις νεαρές κοπέλες για να τους μεταδώσουν τη γονιμότητα.
Η γιορτή καταργήθηκε από την Εκκλησία τον 5ο αιώνα μ.Χ., ως ειδωλολατρική.
Στη θέση της στις 14 Φεβρουαρίου μπήκε ο εορτασμός της μνήμης του
Αγίου Βαλεντίνου, μάρτυρα της χριστιανικής πίστης από τη Ρώμη, με
απόφαση του Πάπα Γελάσιου.
Μία ανάλογη γιορτή υπήρχε και στην
Αρχαία Αθήνα τον μήνα Γαμηλιώνα (αντιστοιχούσε στο δεύτερο δεκαπενθήμερο
του Ιανουαρίου και το πρώτο του Φεβρουαρίου), τα Θεογάμια, προς τιμή
του Δία και της Ήρας.
Ο Αγιος Βαλεντίνος...
Ο Βαλεντίνος, σύμφωνα με τον θρύλο, υπήρξε ιερωμένος του 3ου αιώνα, ο
οποίος σε πείσμα των αυτοκρατορικών διαταγών δεχόταν να παντρέψει
νεαρούς στην ηλικία ερωτευμένους, γλιτώνοντας με αυτό τον τρόπο τους
άρρενες από τη στρατιωτική θητεία. Με άλλα λόγια, επρόκειτο για
πραγματικό προστάτη των ερωτευμένων και των αντιρρησιών συνείδησης, θα
λέγαμε σήμερα! Ένας άλλος θρύλος λέει ότι όσο καιρό ο Βαλεντίνος ήταν
μέσα στη φυλακή, αρνούμενος να αποκηρύξει την πίστη του, ερωτεύτηκε την
τυφλή κόρη του δεσμοφύλακά του, στην οποία μάλιστα έστειλε κι ένα γράμμα
με την υπογραφή: Με αγάπη από τον Βαλεντίνο σου.
Το νόημα που έχει σήμερα η γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου την απέκτησε στα χρόνια του ύστερου Μεσαίωνα, γύρω στον 14ο αιώνα
Την πρώτη γραπτή αναφορά την έχουμε το 1382 στο ποίημα Το Κοινοβούλιο
των Πτηνών (Parlement of Foules) του πατέρα της αγγλικής λογοτεχνίας
Τζέφρι Τσόσερ. Το ποίημα των 699 στίχων είναι ένα ενύπνιο εμπνευσμένο
από την παράδοση, κατά την οποία κάθε χρόνο την ημέρα του Αγίου
Βαλεντίνου τα πουλιά συγκεντρώνονται μπροστά στη θεά της φύσης για να
διαλέξουν ερωτικούς συντρόφους.
Το 1840 ήταν κοινός τόπος η ανταλλαγή, μεταξύ των ερωτευμένων, μικρών
χειρόγραφων σημειωμάτων με ευχές (valentines). Το ίδιο χρονικό διάστημα
η γιορτή διαδόθηκε και στην Αμερική, όπου η ανταλλαγή ευχετήριων καρτών
βοηθήθηκε από τη βιομηχανοποίηση και τα φθηνά ταχυδρομικά τέλη. Με την
πάροδο του χρόνου το επιχειρηματικό δαιμόνιο και η πολιτιστική επιβολή
των αγγλοσαξόνων έδωσαν στη γιορτή τον οικουμενικό χαρακτήρα που
γνωρίζουμε σήμερα.
Τα τελευταία χρόνια η εμπορευματοποίηση της
γιορτής έχει φθάσει στο κατακόρυφο. Ο τζίρος του Αγίου Βαλεντίνου μόνο
στις Ηνωμένες Πολιτείες ξεπέρασε το 2010 τα 15 δισεκατομμύρια δολάρια,
το ισόποσο του ΑΕΠ της Μποτσουάνα.
Ο Άγιος Βαλεντίνος, βέβαια,δεν μνημονεύεται πουθενά στο ορθόδοξο εορτολόγιο και,
όπως ήταν φυσικό, η ορθόδοξη Εκκλησία ποτέ δεν τον παραδέχτηκε. "Ο
άγιος αυτός είναι για μας ανύπαρκτος. Είναι μια μυθοπλασία δυτικής
προέλευσης", δηλώνουν άνθρωποι της Εκκλησίας. Με τη σειρά της και η
Καθολική Εκκλησία στην αναθεώρηση του γενικού εορτολογίου της το 1969
υποβίβασε την ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου σε τοπική εορτή, επειδή δεν
γνώριζε σχεδόν τίποτα για τον βίο του, παρά μόνο ότι ετάφη στη Βία
Φλαμίνια της Ρώμης στις 14 Φεβρουαρίου.