Η πικρή αλήθεια μιας γλυκιάς γεύσης

Η σοκολάτα παράγεται από τους κόκκους κακάο, που καλλιεργείται κυρίως στα τροπικά κλίματα της Δυτικής Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής.

Στη Δυτική Αφρική , το κακάο είναι ένα γεωργικό προϊόν που καλλιεργείται σχεδόν κατά κανόνα για εξαγωγή. Καθώς η βιομηχανία σοκολάτας έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, έχει αυξηθεί και η ζήτηση για φθηνό κακάο. Σήμερα, οι παραγωγοί κακάο βγάζουν μόλις και μετά βίας τα προς το ζην πουλώντας τους καρπούς και συχνά καταφεύγοντας στη χρήση της παιδικής εργασίας, προκειμένου να διατηρούν τις τιμές τους ανταγωνιστικές.

Τα παιδιά της Δυτικής Αφρικής ζουν σε καθεστώς μεγάλης φτώχειας και τα περισσότερα αρχίσουν να εργάζονται σε νεαρή ηλικία για να βοηθήσουν την οικογένειά τους. Μερικά παιδιά καταλήγουν στις φυτείες κακάο, επειδή χρειάζονται δουλειά και τους λένε ότι η αμοιβή είναι καλή. Άλλα παιδιά «πωλούνται» από τους συγγενείς τους στους διακινητές ή στους ιδιοκτήτες γεωργικών εκτάσεων και έχει, επίσης, τεκμηριωθεί ότι οι διακινητές, συχνά, απαγάγουν τα νεαρά αγόρια από μικρά χωριά στις γειτονικές αφρικανικές χώρες, όπως η Μπουρκίνα Φάσο και το Μάλι.

Από τη στιγμή που έρχονται στις φυτείες κακάο , τα παιδιά δεν μπορούν να δουν τις οικογένειές τους για χρόνια και σε ορισμένες περιπτώσεις, ποτέ ξανά. Όταν ένα παιδί παραδίδεται στο αγρόκτημα από ένα μέλος της οικογένειας έναντι πληρωμής, εκτίθεται σε ένα επικίνδυνο περιβάλλον εργασίας και στερείται ακόμη και της βασικής εκπαίδευσης .

Τα περισσότερα από τα παιδιά είναι μεταξύ των ηλικιών 12-16, ενώ πολλά παιδιά βρίσκονται από την ηλικία των επτά στις καλλιέργειες.

Η εργάσιμη ημέρα ενός παιδιού αρχίζει με την ανατολή και τελειώνει το βράδυ . Τα παιδιά ανεβαίνουν στα κακαόδεντρα και κόβουν τους καρπούς χρησιμοποιώντας ένα μαχαίρι. Αυτά τα μεγάλα, βαριά και επικίνδυνα μαχαίρια είναι τα συνηθισμένα εργαλεία για τα παιδιά, στις φυτείες κακάο. Μόλις οι καρποί κοπούν από τα δέντρα, τα παιδιά τούς βάζουν σε μεγάλους σάκους και τους μεταφέρουν μέσα στο δάσος. «Ορισμένες από τις σακούλες ήταν πιο ψηλές από μένα. Χρειάστηκαν δύο άνθρωποι για να τη στηρίξουν πάνω μου κι αν δεν κάνουμε γρήγορα μας χτυπούν» αναφέρει ο Αλι Ντιαμπάτε, πρώην σκλάβος σε φυτείες κακάο.

Κρατώντας τη φλούδα με το ένα χέρι το παιδί την κόβει και την τραβάει με το μαχαίρι, για να βγάλει τον σπόρο του κακάο, ωστόσο αυτό ενέχει το ρίσκο να χάσουν ακόμη και τα δάχτυλά τους, ενώ πολλά παιδιά είναι σημαδεμένα από αυτή τη διαδικασία.

Εκτός από τους κινδύνους που ενέχει η χρήση ενός τόσο μεγάλου μαχαιριού, τα παιδιά είναι επίσης, συχνά, εκτεθειμένα σε γεωργικά χημικά προϊόντα στις φυτείες κακάο της Δυτικής Αφρικής. Τροπικές περιοχές όπως η Ακτή του Ελεφαντοστού, βρίσκονται αντιμέτωπες με τεράστιους πληθυσμούς εντόμων τα οποία ψεκάζουν με γεωργικές χημικές ουσίες. Ωστόσο, χωρίς προστατευτικό εξοπλισμό , τα παιδιά από την ηλικία των 12 είναι απολύτως εκτεθειμένα.

Οι ιδιοκτήτες αγροκτημάτων παρέχουν συχνά στα παιδιά τα πιο φθηνά τρόφιμα που διατίθενται, όπως πάστα από καλαμπόκι και μπανάνες. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα παιδιά κοιμούνται σε ξύλινες σανίδες και δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρό νερό ή είδη υγιεινής.

Τα περισσότερα από τα παιδιά δεν μπορούν να πάνε στο σχολείο, ενώ εργάζονται, γεγονός που αποτελεί παραβίαση του νόμου του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας (ΔΟΕ) περί παιδικής εργασίας. Παράλληλα, η στέρηση της εκπαίδευσης σε αυτά τα παιδιά έχει πολλές βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στη ζωή τους, αφού τα παιδιά των φυτειών έχουν αμυδρές ελπίδες να σπάσουν το κύκλο της φτώχειας.

Μέχρι σήμερα, σχετικά μικρή πρόοδος έχει σημειωθεί, όσον αφορά τη μείωση και την εξάλειψη της παιδικής εργασίας και της δουλείας στη βιομηχανία κακάο της Δυτικής Αφρικής.

Τι σημαίνει αγάπη;

Ο συγγραφέας Λέο Μπουσκάλια διηγόταν μια φορά πως είχε πάρει μέρος ως κριτής σ΄έναν διαγωνισμό. Σκοπός του διαγωνισμού ήταν να βρεθεί το παιδί που νοιαζόταν πιο πολύ για τους γύρω του. Νικητής αναδείχθηκε ένα 4χρονο αγόρι, γείτονας του οποίου ήταν ένα ηλικιωμένος που πρόσφατα είχε χάσει τη γυναίκα του. Όταν είδε τον άνδρα να κλαίει, το αγόρι τον πλησίασε, ανέβηκε στα γόνατά του κι έκατσε εκεί. H μητέρα του το ρώτησε τι είπε στον ηλικιωμένο. Κι εκείνο απάντησε: «Τίποτα, απλά τον βοήθησα να κλάψει»…
H αγάπη μπορεί να εκφραστεί με πολλούς τρόπους. Και αυτούς τους τρόπους διερεύνησε μια ομάδα ψυχολόγων που απηύθυναν σε παιδιά ηλικίας 4 έως 8 ετών το ερώτημα: «Τι σημαίνει αγάπη;».
«Όταν η γιαγιά μου έπαθε αρθρίτιδα», διηγήθηκε ένα 8χρονο κοριτσάκι, «δεν μπορούσε πια να σκύψει και να βάψει τα νύχια της. Έτσι ο παππούς μου τις τα βάφει ακόμα και όταν τα δικά του χέρια υποφέρουν από αρθρίτιδα. Αυτό είναι αγάπη». «Στη διάρκεια του ρεσιτάλ πιάνου, ήμουν στη σκηνή και φοβόμουν. Κοίταξα τους ανθρώπους που με παρακολουθούσαν και είδα τον μπαμπά μου να με χαιρετάει και να χαμογελάει.
Δεν φοβόμουν πια», διηγείται μια συνομήλική της.

«Αγάπη είναι όταν το σκυλάκι που μου κάνει χαρούλες, παρ΄ ότι το έχω αφήσει μόνο του όλη μέρα» λέει η 5χρονη Άννα. «H αγάπη είναι αυτό που βρίσκεται μαζί σου στο δωμάτιο τα Χριστούγεννα εάν σταματήσεις ν” ανοίγεις δώρα και ακούσεις…», προσθέτει ένας συμμαθητής της. Και ένας τρίτος: «Αγάπη είναι όταν η μαμά δίνει στον μπαμπά το καλύτερο κομμάτι κοτόπουλου».
«Όταν κάποιος σε αγαπάει», παρατηρεί με εκπληκτική ευστοχία ένα 7χρονο αγόρι, «ο τρόπος που λέει το όνομά σου είναι διαφορετικός. Εκείνη τη στιγμή ξέρεις ότι το όνομά σου είναι ασφαλές στο στόμα του…».

Ο άγιος του Έρωτα

Η ταύτιση του εορτασμού της μνήμης του Αγίου Βαλεντίνου με την Ημέρα των Ερωτευμένων ξεκίνησε από την Αγγλία του ύστερου Μεσαίωνα, έχοντας παγανιστικές και χριστιανικές αναφορές.

Στα χρόνια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, από τις 13 έως τις 15 Φεβρουαρίου γιόρταζαν τα Λουπερκάλια προς τιμή του θεού Φαύνου (του Πάνα των Ελλήνων). Οι Ρωμαίοι θυσίαζαν κατσίκια και σκυλιά, ενώ νεαρά αγόρια χτυπούσαν με λωρίδες από δέρμα κατσίκας τις νεαρές κοπέλες για να τους μεταδώσουν τη γονιμότητα.

Η γιορτή καταργήθηκε από την Εκκλησία τον 5ο αιώνα μ.Χ., ως ειδωλολατρική.

Στη θέση της στις 14 Φεβρουαρίου μπήκε ο εορτασμός της μνήμης του Αγίου Βαλεντίνου, μάρτυρα της χριστιανικής πίστης από τη Ρώμη, με απόφαση του Πάπα Γελάσιου.

Μία ανάλογη γιορτή υπήρχε και στην Αρχαία Αθήνα τον μήνα Γαμηλιώνα (αντιστοιχούσε στο δεύτερο δεκαπενθήμερο του Ιανουαρίου και το πρώτο του Φεβρουαρίου), τα Θεογάμια, προς τιμή του Δία και της Ήρας.

Ο Αγιος Βαλεντίνος...

Ο Βαλεντίνος, σύμφωνα με τον θρύλο, υπήρξε ιερωμένος του 3ου αιώνα, ο οποίος σε πείσμα των αυτοκρατορικών διαταγών δεχόταν να παντρέψει νεαρούς στην ηλικία ερωτευμένους, γλιτώνοντας με αυτό τον τρόπο τους άρρενες από τη στρατιωτική θητεία. Με άλλα λόγια, επρόκειτο για πραγματικό προστάτη των ερωτευμένων και των αντιρρησιών συνείδησης, θα λέγαμε σήμερα! Ένας άλλος θρύλος λέει ότι όσο καιρό ο Βαλεντίνος ήταν μέσα στη φυλακή, αρνούμενος να αποκηρύξει την πίστη του, ερωτεύτηκε την τυφλή κόρη του δεσμοφύλακά του, στην οποία μάλιστα έστειλε κι ένα γράμμα με την υπογραφή: Με αγάπη από τον Βαλεντίνο σου.

Το νόημα που έχει σήμερα η γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου την απέκτησε στα χρόνια του ύστερου Μεσαίωνα, γύρω στον 14ο αιώνα

Την πρώτη γραπτή αναφορά την έχουμε το 1382 στο ποίημα Το Κοινοβούλιο των Πτηνών (Parlement of Foules) του πατέρα της αγγλικής λογοτεχνίας Τζέφρι Τσόσερ. Το ποίημα των 699 στίχων είναι ένα ενύπνιο εμπνευσμένο από την παράδοση, κατά την οποία κάθε χρόνο την ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου τα πουλιά συγκεντρώνονται μπροστά στη θεά της φύσης για να διαλέξουν ερωτικούς συντρόφους.

Το 1840 ήταν κοινός τόπος η ανταλλαγή, μεταξύ των ερωτευμένων, μικρών χειρόγραφων σημειωμάτων με ευχές (valentines). Το ίδιο χρονικό διάστημα η γιορτή διαδόθηκε και στην Αμερική, όπου η ανταλλαγή ευχετήριων καρτών βοηθήθηκε από τη βιομηχανοποίηση και τα φθηνά ταχυδρομικά τέλη. Με την πάροδο του χρόνου το επιχειρηματικό δαιμόνιο και η πολιτιστική επιβολή των αγγλοσαξόνων έδωσαν στη γιορτή τον οικουμενικό χαρακτήρα που γνωρίζουμε σήμερα.

Τα τελευταία χρόνια η εμπορευματοποίηση της γιορτής έχει φθάσει στο κατακόρυφο. Ο τζίρος του Αγίου Βαλεντίνου μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες ξεπέρασε το 2010 τα 15 δισεκατομμύρια δολάρια, το ισόποσο του ΑΕΠ της Μποτσουάνα.

Ο Άγιος Βαλεντίνος, βέβαια,δεν μνημονεύεται πουθενά στο ορθόδοξο εορτολόγιο και, όπως ήταν φυσικό, η ορθόδοξη Εκκλησία ποτέ δεν τον παραδέχτηκε. "Ο άγιος αυτός είναι για μας ανύπαρκτος. Είναι μια μυθοπλασία δυτικής προέλευσης", δηλώνουν άνθρωποι της Εκκλησίας. Με τη σειρά της και η Καθολική Εκκλησία στην αναθεώρηση του γενικού εορτολογίου της το 1969 υποβίβασε την ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου σε τοπική εορτή, επειδή δεν γνώριζε σχεδόν τίποτα για τον βίο του, παρά μόνο ότι ετάφη στη Βία Φλαμίνια της Ρώμης στις 14 Φεβρουαρίου.

Ημερίδα-Ανοιχτή Συζήτηση